Kuyumcularda MASAK Yükümlülükleri Nelerdir?

Kuyumculuk sektörü, değerli maden ve taş alım satımı nedeniyle mali suçlarla mücadelede önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye'de Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), kara para aklama ve terörizmin finansmanının önlenmesi amacıyla çeşitli sektörler için düzenlemeler getirmektedir. Kuyumcular da bu düzenlemelere tabi olan yükümlüler arasında yer almaktadır. Bu yazıda, kuyumcular için temel MASAK yükümlülüklerini, bu yükümlülüklerin neden önemli olduğunu ve uyum sürecinde dikkat edilmesi gerekenleri detaylı bir şekilde açıklayacağız.

MASAK Nedir ve Kuyumcular Neden Yükümlüdür?

Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı olarak faaliyet gösteren, Türkiye'nin mali istihbarat birimidir. Temel görevi, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanını engellemek için veri toplamak, analiz etmek ve gerekli incelemeleri yapmaktır.

Kuyumcular, yüksek değerli ve nakde çevrilmesi kolay varlıklar olan altın, pırlanta gibi mücevherlerin alım satımını yaptıkları için, suç gelirlerinin yasal ekonomik sisteme sokulması (kara para aklama) açısından riskli bir alan olarak kabul edilir. Bu nedenle, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında MASAK'a karşı belirli sorumluluklar yüklenmiştir.

Kuyumcuların Temel MASAK Yükümlülükleri

MASAK mevzuatı, kuyumcular için üç ana başlıkta toplanan yükümlülükler öngörmektedir. Bu yükümlülükler, işletmelerin yasa dışı faaliyetlere alet olmasını önlemek ve şüpheli durumları yetkili makamlara bildirmek üzerine kuruludur.

1. Müşterinin Tanınması (KYC - Know Your Customer) İlkesi

Müşterinin tanınması ilkesi, MASAK uyum sürecinin temel taşıdır. Bu ilke, kuyumcuların işlem yaptıkları kişilerin kimliklerini doğrulamalarını ve bu kişilerin yürüttükleri faaliyetler hakkında bilgi sahibi olmalarını gerektirir.

Kimlik Tespiti Zorunluluğu

Kuyumcular, belirli bir tutarı aşan işlemlerde müşterilerinin kimlik bilgilerini almak ve kaydetmek zorundadır. Bu tutar, MASAK tarafından güncellenmekle birlikte, yasal düzenlemelerde belirtilen limitler esas alınır.

• Gerçek Kişiler İçin: T.C. kimlik kartı, pasaport veya sürücü belgesi gibi fotoğraflı ve resmi bir kimlik belgesi üzerinden kimlik tespiti yapılmalıdır. Müşterinin adı, soyadı, T.C. kimlik numarası, doğum tarihi ve adresi gibi bilgiler kaydedilmelidir.
• Tüzel Kişiler (Şirketler) İçin: Şirketin unvanı, vergi kimlik numarası, ticaret sicil numarası ve faaliyet konusu gibi bilgiler alınmalıdır. Ayrıca, şirketi temsile yetkili kişinin kimlik bilgileri de doğrulanmalıdır.

Kimlik tespiti, sadece bir formalite değil, şüpheli bir işlem durumunda geriye dönük kontrollerin yapılabilmesi için kritik bir adımdır.

2. Şüpheli İşlem Bildirimi (ŞİB)

Kuyumcuların en önemli yükümlülüklerinden biri, şüpheli işlem bildiriminde bulunmaktır. Bir işlemin, yasa dışı yollardan elde edilen bir malvarlığını aklamak veya terörizmi finanse etmek amacıyla yapıldığına dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir husus bulunması halinde, bu durumun MASAK'a bildirilmesi zorunludur.

Şüpheli İşlem Kriterleri Nelerdir?

• Müşterinin kimlik bilgileri hakkında yanlış veya çelişkili bilgi vermesi.
• İşlemin ekonomik mantıkla açıklanamayacak kadar büyük veya karmaşık olması.
• Normalde yapmadığı türde veya sıklıkta işlem yapmaya başlaması.
• Tek seferde veya kısa süre içinde çok sayıda nakit işlem yapılması.
• Müşterinin işlemle ilgili makul açıklamalar yapmaktan kaçınması.

Şüpheli işlem bildirimi, işlem gerçekleştikten sonra en geç 10 iş günü içinde MASAK'a elektronik ortamda yapılır. Bu bildirim son derece gizlidir ve bildirimde bulunulduğu bilgisi, işlem tarafları dahil olmak üzere hiç kimseyle paylaşılamaz. Bu kurala "bildirim yükümlülüğünün ifasının gizliliği" denir ve ihlali ciddi yasal sonuçlar doğurur.

3. Bilgi ve Belge Verme, Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü

MASAK mevzuatı, kuyumcuların yaptıkları işlemlerle ilgili bilgi ve belgeleri belirli bir süre boyunca saklamasını ve talep edildiğinde yetkili makamlara sunmasını zorunlu kılar.

• Muhafaza Süresi: İşlemlerle ilgili tüm belgeler (kimlik tespiti belgeleri, faturalar, sözleşmeler vb.) düzenlendiği tarihten itibaren 8 yıl süreyle saklanmalıdır.
• İbraz Yükümlülüğü: MASAK veya diğer denetim yetkisine sahip kurumlar tarafından talep edildiğinde, bu belgelerin eksiksiz bir şekilde sunulması (ibraz edilmesi) gerekir.

Bu yükümlülük, olası bir inceleme veya soruşturma durumunda işlemlerin şeffaf bir şekilde kanıtlanabilmesini sağlar.

MASAK Yükümlülüklerine Uymamanın Yaptırımları

MASAK tarafından getirilen yükümlülüklere uyulmaması, ciddi idari para cezaları ve bazı durumlarda adli yaptırımlarla sonuçlanabilir. Yükümlülüklerin ihlali durumunda uygulanabilecek başlıca cezalar şunlardır:

• Kimlik Tespiti Yapmama: Yükümlülük ihlali başına idari para cezası.
• Şüpheli İşlem Bildiriminde Bulunmama: Yüksek tutarlı idari para cezaları ve sorumlular hakkında adli soruşturma başlatılması.
• Belge Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğünü Yerine Getirmeme: İdari para cezaları.

Bu cezalar, işletmenin mali durumunu olumsuz etkileyebileceği gibi, itibar kaybına da yol açabilir.